Samkvæmt frétt RÚV er hópur Breskra vísindamanna að hefja vinnu við að rannsaka áhrif sem eldgos á stærð við Skaftárelda kann að valda í Bretlandi. Gosið í Eyjafjallajökli árið 2010 virðist hafa hreyft við Bretum enda setti gosið flugsamgöngur í Evrópu algjörlega á hliðina í nokkra daga. Þau skakkaföll eru þó smámunir miðað við möguleg áhrif frá stórgosi á Íslandi.
Fram kemur í fréttinni að stórgos eins og Skaftáreldar verði á um 250-500 ára fresti á Íslandi. Sennilega eru 500 ár nærri lagi en frá því land byggðist hafa orðið tvö gos af þessari stærðargráðu, Eldgjárgosið árin 932-4 og Skaftáreldar 1783-5. Það er vitað að Skaftáreldar ollu miklum búsifjum í Evrópu. Uppskerubrestur varð og veðurfar kólnaði. Flest bendir til þess að yfir 2 milljónir manns hafi látið lífið í hungursneið af völdum Skaftárelda í Evrópu og reyndar víðar. Eldgjárgosið var reyndar enn stærra. Það er þó ekki bara stærð gossins sem hefur áhrif heldur einnig hvers eðlis gosið er og samsetning gjóskunnar sem dæmi. Ríkjandi vindátt hefur svo mikið að segja. Í Eyjafjallajökulsgosinu lagðist allt á eitt. Þó gosið hafi alls ekki verið stórt í samanburði við td. Skaftárelda þá var askan mjög fíngerð, barst langt og vindáttir voru einstaklega óhagstæðar.
En eru líkur á öðru Eldgjárgosi eða Skaftáreldum ? Svarið er eiginlega nei. Eldgjárgosið var mjög óhefðbundið Kötlugos þar sem gossprungan teygði sig langt norðaustur fyrir jökulinn og var óhemju stórt af Kötlugosi að vera. Slík gos verða á mörg þúsund ára fresti í Kötlueldstöðinni og líkur á svona gosi á okkar tímum afar litlar. Síðasta gos af þessari stærðargráðu í Kötlu er talið hafa orðið fyrir um 12000 árum.
Sama má segja um Skaftárelda. Þeir voru mjög óhefðbundið Grímsvatnagos, þ.e. kvikuhlaup varð úr Grímsvötnum til suðausturs og gosið einnig óhemjustórt miðað við Grímsvatnagos. Þúsundir eða jafnvel tugþúsundir ára líða á milli slíkra gosa frá Grímsvötnum.
Hvar eru þá mestar líkur á stórgosi sem getur valdið búsifjum út fyrir Ísland ? Langlíklegasta eldstöðin er Bárðarbunga. Á um 500-800 ára fresti veldur hún stórum eldgosum á hálendinu suðaustur af Bárðarbungu, þ.e. kvikuhlaup eiga sér stað líkt og í Eldgjár- og Lakagígagosunum. Vatnaöldugosið árið 870 og Veiðivatnagosið árið 1477 voru í hópi mestu eldgosa Íslandssögunnar þó ekki væru þau jafnöflug og Skaftáreldar eða Eldgjárgosin. Gos á þessum slóðum geta orðið enn stærri, t.d. er Þjórsárhraunið mikla sem rann til sjávar milli Ölfusár og Þjórsár fyrir um 8000 árum ættað úr samskonar gosi, þe. frá Bárðarbungukerfinu. Er það talið mesta hraun sem runnið hefur á jörðinni úr einu gosi frá því ísöld lauk fyrir um 10-12000 árum.
Óróleiki hefur verið í Bárðarbungu í áratugi þó ekki hafi orðið gos. Jarðskjálftar eru þar mjög tíðir og gæti þessi óróleiki vel verið undanfari stórgoss. Það getur þó kraumað undir í nokkra áratugi í viðbót áður en til tíðinda dregur en það er okkar mat að Bárðarbunga er langlíklegust í stórgos af Íslenskum eldstöðvum.
Síðuhöfundur varð þeirrar ánægju aðnjótandi um helgina að heimsækja eitt frægasta eldfjall heims, Krakatá (Krakatoa) í Indónesíu. Krakatá var eyja á milli hinna tveggja stóru eyja í Indónesíu, Súmötru og Jövu. Í gríðarlegu gosi árið 1883 splundraðist eyjan og hvarf að mestu í hafið. Hér er fróðleikur um það gos.
