Upptök skjálftanna í morgun. Ath að vegna fjölda skjálfta þá er staðsetningin ekki endilega nákvæm. Mynd fengin af vef Veðurstofu Íslands.
Mjög snarpur jarðskjálfti varð um 4,9 km norðaustan við Grindavík kl.10 25 í morgun. Skjálftinn fannst um allt suðvestanvert landið og gott betur en það reyndar. Skjálftinn varð á um 6,1 km dýpi. Eftirskjálftavirkni er stöðug og mikil.
Tiltölulega rólegt hafði verið á Grindavíkursvæðinu síðustu tvær vikurnar og meginhluti skjálftavirkninnar sem fylgdi landrisinu hafði fært sig vestar í átt að Reykjanestá, en þar var einnig orðið rólegra. Landrisið virðist einnig hafa hætt og líklega er þessi skjálfti afleiðing af landrisinu, þ.e. svæðið er að aðlagast breytingunum sem fylgja því. Hinsvegar þegar svona stórir skjálfta verða á eldvirkum svæðum þá geta þeir sem slíkir líka valdið aflögun og breytingum og jafnvel opnað fyrir kvikuuppstreymi og eldgos í kjölfarið.
Á þeim stað sem skjálftinn varð væri þó líklega hagstæðast að fá eldgos ef út í það er farið. Grindavík yrði tæplega ógnað og ekki heldur mannvirkjum við Bláa lónið, amk. ekki í minniháttar gosi sem er langlíklegast að yrði.
Ekkert bendir þó enn til að gos sé í aðsigi en fyrirvarinn gæti reyndar orðið mjög stuttur.
Ferðafólk virðir fyrir sér Bláa Lónið í Svartsengi sem er í hættu ef það verður gos á svæðinu. Mynd: Óskar Haraldsson
Síðastliðna viku hefur land risið nokkuð hratt í svokölluðu Svartsengiskerfi sem er eitt eldstöðvakerfanna á Reykjanesskaganum. Nær öruggt má telja að kvika sé að troða sér upp úr möttli og inn í sprungur og glufur ca 4-5 km. undir yfirborði.
Jarðskorpan á Reykjanesskaganum er mjög þunn og í eldstöðvakerfunum þar eru ekki kvikuhólf eins og algengast er í megineldstöðvum.
.
ERU LÍKUR Á ELDGOSI Í KERFINU Á NÆSTUNNI ?
Þegar kvikusöfnun eða innskot á sér stað er alltaf hætta á að kvikan nái til yfirborðs í formi eldgoss. Hinsvegar eru ákveðin atriði sem virðist draga úr líkum á að eldgos sé yfirvofandi.
Í fyrsta lagi þá er algengt að kvikusöfnun verði án eldgosa og dæmi frá síðustu áratugum eru mörg. Dæmi: Hengillinn rétt fyrir aldamót, Eyjafjallajökull sýndi merki um kvikusöfnun í nærri tvo áratugi fyrir gosið þar, Öræfajökull – þar virðist kvikusöfnun hafa stöðvast. Landris átti sér stað við Krísuvík á árunum 2010-2012 sem nær örugglega var vegna kvikusöfnunar. Það stöðvaðist. Þá má nefna kvikuinnskot i grennd við Herðubreið sem var viðvarandi á svipuðum tíma og gaus í Holuhrauni, þar er að mestu rólegt núna.
.
Myndin er skjáskot af skjálftavefsjá á vef Veðurstofu Íslands og sýnir upptök skjálfta síðustu 7 daga. Nýjustu skjálftarnir eru rauðir og stærð hringja markar stærð skjálftanna. Smellið á myndina til að stækka.
Í öðru lagi er eldgosavirkni á Reykjanesskaganum lotubundin en goshlé er vissulega orðið langt, síðasta gos á Reykjanesskaga varð árið 1240 eða fyrir 780 árum. Goshléin eru talin standa að jafnaði í um 6-800 ár og því í sjálfu sér eðlilegt að hléið sé senn á enda. Hinsvegar amk. í síðustu tveim goshrinum hefur gosvirknin hafist austast á Reykjanesskaganum, þ.e. í Brennisteinsfjallakerfinu (Bláfjöll, Hellisheiði) og unnið sig svo vestur eftir skaganum á næstu 2-3 öldum. Ef það færi að gjósa í Svartsengiskerfinu þá er þessi “regla” brotin! Goshlé í Brennisteinsfjallakerfinu er lika orðið mun lengra en annarsstaðar á skaganum, þar með talið Svartsengiskerfinu sem lætur illa núna. Lítið hefur verið um jarðhræringar í Brennisteinsfjallakerfinu undanfarin ár í samanburði við Krísuvíkur- og Svartsengiskerfin.
.
Þrátt fyrir þetta verður að hafa varann á vegna nálægðar mögulegra eldstöðva við byggð, það er jú vissulega kvika á ferð. Gossprunga gæti opnast einhverja kílómetra frá Grindavík í mögulegu eldgosi en ólíklega það nærri að ekki gæfist ráðrúm til að forða íbúum frá bænum.
Öðru máli gegnir því miður um mannvirkin í Svartsengi, virkjunina og Bláa Lónið, þau eru beinlínis inni á mögulegu svæði þar sem gossprungur geta opnast.
Þá er miðað við líklegustu staðsetningu á gossprungu samkvæmt jarðfræðingum , norðvestan við fjallið Þorbjörn sem mundi þá veita Grindavík ákveðið skjól fyrir hraunrennsli. Ekki er þó loku fyrir það skotið að það geti gosið austar í kerfinu, í eða við svokallaða Sundhnúkasprungu en hún teygir sig inn fyrir bæjarmörk Grindavíkur. Landrisið hefur þó ekki orðið þar en hinsvegar virðist mesta skjálftavirknin vera á því svæði,
Hafa ber í huga að gos í kerfinu eru alltaf hraungos eða svokölluð flæðigos þar sem hraunrennsli getur verið talsvert í byrjun gossins. Það er því full ástæða til að taka þetta landris og kvikusöfnun mjög alvarlega og fylgjast grannt með stöðu mála.
Uppfært: Milli kl 4:30 og 5 í morgun 29. janúar urðu tveir snarpir skjálftar, M 3,5 og 3,2. Upptök þeirra eru nánast við bæjarmörk Grindavíkur að norðanverðu.
Á næstu sólarhringum verður kaflinn um Reykjanesskagann á eldgos.is uppfærður enda mikil þekking bæst við hjá vísindamönnum eftir að hann var ritaður og búið að endurnefna og fjölga eldstöðvakerfunum í samræmi við nýjar upplýsingar.
Upptök skjálfta nærri Kópaskeri síðustu sólarhringa. Myndin er fengin af vef Veðurstofu Íslands.
Jarðskjálftahrina sem hefur verið í gangi síðustu sólarhringa skammt Suðvestur af Kópaskeri hefur færst í aukana síðasta sólarhringinn. Hátt í 1000 skjálftar hafa mælst í hrinunni og þeir stærstu um og yfir M 4. Skjálftarnir finnast vel á Kópaskeri og í nágrenni. Skjálftasvæðið tilheyrir Tjörnesbrotabeltinu þar sem skjálftar eru algengir og í sjálfu sér ekkert óvanalegt við hrinuna. Hinsvegar þarf að hafa í huga að á þessu svæði geta orðið mjög stórir skjálftar samanber Kópaskersskjálftann árið 1976 sem mældist rúmlega M 6. Sá skjálfti tengdist gos- og rekhrinu á Kröflusvæðinu en nú er ekkert slíkt í gangi en samt aldrei hægt að útiloka stóran skjálfta.
Hrinan sem nú er í gangi hefur verið öflug og síður en svo að draga úr henni þegar þetta er skrifað.
Upptök sjálftanna við Surtsey. Myndin er fengin af vef Veðurstofu Íslands.
Í nótt mældist skjálfti rétt norður af Surtsey M 3,4. Ekki er vitað til þess að skjálftinn hafi fundist í Eyjum né annarsstaðar. Þrír eftirskjálftar hafa mælst á bilinu 1-1,5. Af og til mælast smáskjálftar á þessum slóðum en þetta er stærsti skjálftinn í 27 ár eða frá 1992.
Annað sem vekur athygli er að skjálftarnir eru djúpir, á 12-15 km dýpi en oftar en ekki benda skjálftar á svo miklu dýpi til kvikuhreyfinga. Það er þó ekkert ennþá sem bendir til þess að meiri atburðir séu í aðsigi.
Upptök jarðskjálfta á Hellisheiði. Myndin er fengin af jarðskjálftavefsjá Veðurstofu Íslands.
Rétt fyrir kl.3 í nótt vöknuðu margir íbúar á suðvesturhorni landsins við jarðskjálfta. Greina mátti drunur á undan skjálftanum og svo titring sem stóð yfir í fáeinar sekúndur. Skjálftinn átti upptök sunnarlega á Hellisheiði, rúma 3 km vsv af Skálafelli og mældist M 4,4 af stærð.
Skjálftinn hefur væntanlega verið harðastur í Hveragerði, Selfossi, Ölfusi og byggðarlögum suður með sjó, t.d. Þorlákshöfn. Um 25 eftirskjálftar hafa mælst 10 klst. síðar en allir litlir.
Þetta er brotaskjálfti á flekaskilum og þó hann eigi upptök á mjög eldbrunnu svæði þá bendir ekkert til annars en að um stakan brotaskjálfta sé að ræða.
Þetta er jafnframt við vestari endann á Suðurlandsskjálftasvæðinu. Í skjálftunum árin 2000 og 2008 vantaði í raun stóran skjálfta á þessu svæði til að “klára” ferlið. Þetta er þó klárlega ekki sá skjálfti, til þess hefði hann þurft að vera mun stærri. Hvort að sá skjálfti komi yfirhöfuð fyrr en í næstu Suðurlandsskjálftahrinu er erfitt að segja til um.
