Reykjanesskagi

ELDGOS HÓFST NÚ Í KVÖLD VIÐ FAGRADALSFJALL – FYRSTA GOSIÐ Á REYKJANESSKAGA Í 781 ÁR OG FYRSTA GOSIÐ Í FAGRADALSFJALLSKERFINU Í UM 6000 ÁR.  

Eiginlega öllum að óvörum þegar jarðfræðingar virtust vera að afskrifa eldgos þá skyndilega bregður fyrir gosbjarma yfir Fagradalsfjalli sem sést víða af á Reykjanesskaganum.  Beðið er eftir myndum af gosinu sjálfu en stærð þess er enn sem komið er algjörlega óráðin.  Líklegast verður þó að telja að það sé í minni kantinum miðað við hve átakalaust kvikan náði yfirborði.

Upptökin eru að því er virðist í svokölluðum Geldingadal austarlega í Fagradalsfjalli.  Það er reyndar sérlega hentugur staður fyrir eldgos því mjög ólíklegt er að hraun frá gosi á þessum stað ógni nokkrum mannvirkjum. Það eru tæpir þrír kílómetrar í Suðurstrandarveg frá gosstöðvunum.

Það að farið sé að gjósa á þessum stað þýðir einhvernskonar fasabreytingar í gossögu á Reykjanesskaga.  Undanfarin árþúsund hafa goshrinur hafist í Brennisteinsfjallakerfinu en ekki á miðjum skaganum.  Hvað þetta þýðir er svosem óljóst nema hvað að nú er öruggt að hafið er gostímabíl á Reykjanesskaga sem líklegt er að standi í nokkrar aldir með hléum.  

Þá er sérstaklega athyglisvert að gosið sé í Fagradalsfjallskerfinu sem ekki hefur látið á sér kræla í um 6000 ár að því að talið er. Meðan önnur kerfi á Reykjanesskaga hafa dælt úr sér hefur þetta kerfi ekki gert það.

Á Rúv kom fram kl. 22 45 að gosið virðist vera í vestanverðu Fagradalsfjalli og er fremur lítið.  

Sjá beina útsendingu á vefmyndavél livefromiceland.is  

Myndin að neðan er frá sömu vefmyndavél

EKKERT LÁT ER Á SKJÁLFTAHRINUNNI VIÐ FAGRADALSFJALL SEM HEFUR NÚ STAÐIÐ Í TÆPAR ÞRJÁR VIKUR. NÆSTSTÆRSTI SKJÁLFTI HRINUNNAR MÆLDIST Í DAG M 5,4 MEÐ UPPTÖK AÐEINS 4 KM FRÁ GRINDAVÍK. FANNST HANN VESTUR Á FIRÐI OG Á SAUÐÁRKRÓKI.

Það er eiginlega með ólíkindum að kvikan sem er á ferð grunnt undir yfirborðinu við Fagradalsfjall hafi ekki enn fundið sér leið upp á yfirborðið. Það þýðir að hún er enn að finna sér sprungur og glufur neðanjarðar til að troða sér í. Jarðfræðingar telja auknar líkur á eldgosi í kjölfar svo stórra skjálfta sem urðu í dag.

Kvikugangurinn virðist þó hafa staðið í stað undanfarna sólarhringa að færst eitthvað örlítið til suðurs. Aukið uppstreymi kviku hefur því etv. breikkað ganginn og hugsanlega fært hann nær yfirborði.

Á myndinni að ofan sést að upptök stóra skjálftans voru aðeins um 4 km frá Grindavík enda lék allt á reiðiskjálfi þar meðan hann gekk yfir. Eitthvað tjón mun hafa orðið. Það að skjálftinn sé svona nálægt bænum þýðir ekki að kvikan sé þar, heldur er þetta talinn vera svokallaður gikkskjálfti sem er afleiðing spennubreytinga á allstóru svæði sem aftur er af völdum kvikuinnskotsins.

HVERNIG VERÐUR FRAMHALDIÐ?

Kvika streymir enn af allmiklu afli upp í jarðskorpuna undir Fagradalsfjalli. Það sýna um 2500-3000 jarðskjálftar á sólarhring sem er gríðarlegur fjöldi. Það er ekker sem bendir til þess að það sé að hægja á þessu uppstreymi. Kvikan er nú talin vera á aðeins 1 km dýpi og jafnvel minna en það. Enn verður telja líkur á eldgosi yfirgnæfandi, amk. meðan uppstreymið er svona mikið.

Skjálftavirkni jókst mjög uppúr kl 18 í gærkvöldi og náði hámarki um kl 3 15 í nótt með skjálfta upp á M 5,1. Nokkrir skjálftar hafa náð M 4 af stærð og fjölmargir milli M 3 og 4, amk. 16 talsins frá miðnætti þar til þetta er ritað um kl 6 40. Margir þeirra hafa fundist á Reykjanesskaganum og höfuðborgarsvæðinu.

Kvikan hefur enn ekki náð að brjóta sér leið upp á yfirborðið en eins og staðan er núna virðist fátt geta komið í veg fyrir eldgos í eða við Fagradalsfjall. Kvikugangurinn er á um eins kílómetra dýpi að því að talið er og hefur verið að færast heldur í suðvestur og suðurátt. Virðist sem svo að hann hafi kvíslast í tvo ganga miðað við jarðskjálftavirknina. Annan til suðvesturs og hinn til suðurs frá Fagradalsfjalli.

Ef eldsuppkoma verður á þessum slóðum þá eru engin mannvirki í hættu nema ef vera skildi að hraunstraumur næði að Suðurstrandarvegi.

LAUST EFTIR MIÐNÆTTI HERTI MJÖG Á JARÐSKJÁLFTAVIRKNI VIÐ FAGRADALSFJALL OG VAR HÚN ÞÓ MIKIL FYRIR. SKJÁLFTI AF STÆRÐINNI M 5,0 MÆLDIST UM KL 2 OG ÞAR ÁÐUR HAFÐI MÆLST EINN UM 4,1 OG FJÖLMARGIR MILLI M3 OG 4

Það sem veldur þessu er kvikuuppstreymi, líklega af 8-10 km dýpi upp á 3-5 km dýpi og er ekki annað hægt að ráða af þessu en að mikil kvika streymi upp. Eins og staðan lítur út núna er erfitt að sjá hvernig á ekki að verða eldgos úr þessu því þessi efri hluti jarðskorpunnar tekur ekki endalaust við kviku. Þessi virkni gæti fjarað út en það er nákvæmlega ekkert sem bendir til þess, þvert á móti virðist hún færast í aukana.

Þá hafa skjálftarnir verið heldur vestar og nær Grindavík. Stóri M 5,0 skjálftinn varð um 6 km frá bænum samkvæmt skjálftavefsjá og annar um M 3,6 varð aðeins um 2 km frá bænum nánast undir Grindarvikurveginum austan við fjallið Þorbjörn samkvæmt skjálftavefsjá veðurstofunnar.

Vísindamenn segja að mjög hafi dregið úr líkum á gosi á Reykjanesskaga. Það sem þeir hafa til síns máls er að skjálftarnir eru flestir enn á 3-5 km dýpi og má þá ætla að kvikan hafi lítið sem ekkert nálgast yfirborð.

Þá segja vísindamenn aðspurðir um hvort kvikan sé að nálgast Grindavík að skjálftarnir vestan og suðvestan til við Fagradalsfjall séu líklega spennuskjálftar. Á þeim er að skilja að þarna sé ekki kvika. Þetta finnst mér dálítið fljótafgreitt hjá þeim. Virknin virðist vera á tveimur aðalupptakasvæðum nú í kvöld, annarsvegar rétt suðaustan við Fagradalsfjall og hinsvegar nokkrum kílómetrum fyrir vestan og suðvestan fjallið, semsagt 3-5 norður af Grindavík.

Kvikugangurinn gæti hafa kvíslast og er að leita uppgöngu, rétt eins og var fyrr í vikunni þegar kvikan virtist annarsvegar vera að nálgast Keili og með annarri virknismiðju nærri Sveifluhálsi. Líklegast var um innskotavirkni á báðum stöðum að ræða en kvikan fann ekki leiðina upp á yfirborðið.

Skjálftayfirlit Veðurstofunnar sýnir enn gríðarlegan fjölda smáskjálfta. Svona nokkuð hefur eiginlega ekki sést síðan í kvikuganginum frá Bárðarbungu að Holuhrauni og það voru reyndar yfirleitt heldur smærri skjálftar en hér eru um að ræða. Það er því svo sannarlega hættuástand á ferðinni. Vonandi verður ekkert úr þessu en telja verður líkurnar á gosi afar miklar miðað við virknina sem hefur nú staðið í rúma 8 sólarhringa.

Það blasir við á ofangreindri mynd að ástandið er grafalvarlegt. Gríðarlegur fjöldi skjálfta segir okkur að kvika er að streyma upp í kvikuganginn sem reynir svo að brjóta sér leið uppá yfirborðið. Kvikan sem á uppruna sinn við Fagradalsfjallið nálgaðist um tíma Krísuvíkurkerfið en virðist nú vera að teygja sig frekar á átt að Svartsengiskerfinu vestan við Fagradalsfjall. Kvikan er einfaldlega að leita að leið uppá yfirborðið.

Ofangreind mynd sýnir upptök skjálfta síðustu 4 sólarhringa. Grindavík er rétt fyrir ofan til hægri við súluritið í vinstra horninu. Nýjustu skjálftarnir eru að mælast annas vegar í og rétt sunnan og suðaustan við Fagradalsfjall og hinsvegar örfáa kílómetra fyrir norðan Grindavík, á Svartsengissvæðinu. Annað er að ekki nærri allir skjálftar koma fram á þessari skjálftavefsjá hvernig sem stendur á því. Þarna eru teiknaðir upp 1178 skjálftar síðustu 4 sólarhringa en líklega eru þeir á milli 6 og 8 þúsund í raun.

Það er ekki ætlunin að hræða með þessum pistli en að afskrifa eða gera lítið úr hættunni á gosi nærri byggð er einfaldlega ekki í boði meðan skjálftavirknin er þetta mikil og á þessum slóðum.