Gosinu við Litla-Hrút virðist hafa lokið í gær, laugardaginn 6. ágúst.  Það stóð því í 26 daga og kom upp talsvert meira magn kviku en í gosinu í Meradölum í fyrra.  Gosið var þó miklu minna en gosið í Geldingadölum 2021 þó byrjunin á þessu gosi hafi verið kröftug.

Þetta fer því í flokk smágosa á Reykjanesskaganum.  Hraunið þekur aðeins um 1,5 ferkílómetra.  Þetta var þriðja gosið í Fagradalsfjallseldum en spurningin er hvað gerist í framhaldinu.  Það er dálítið erfitt að ráða í söguna og miða við fyrri eldsumbrotatímabil á Reykjanesskaganum þar sem ekki hefur gosið í Fagradalsfjallseldstöðinni i 6000 ár fyrr en nú.   Á síðasta eldsumbrotatímabili sem hófst um árið 800 virðist virknin hafa hafist nokkurnveginn samtímis í Krísuvíkurkerfinu og í Brennisteinsfjöllum.  Síðan á næstu árhundruðum fært sig vestur eftir skaganum.  Nú virðist þessu ekki þannig háttað.  Umbrotahrinur, landris og skjálftar hafa verið í Reykjaneskerfinu, Svartsengi og í Krísuvíkurkerfinu fyrir utan Fagradalsfjallskerfið.  Þrátt fyrir að goshlé hafi verið hvað lengst í Brennisteinsfjallakerfinu þá hefur ekki orðið vart við sambærileg umbrot þar og í hinum kerfunum.  

Vísindamenn hafa varpað fram þeirri kenningu að í raun sé aðeins ein stór kvikuþró undir skaganum sem fæði öll kerfin.  Sú kvikuþró er þá nærri miðjum skaganum, semsagt á ca 17-20 km dýpi undir Fagradalsfjalli eða þar um bil.  

Tvær sviðsmyndir virðast út frá þessu líklegastar hvað varðar næstu ár og kanski áratugi.  Annarsvegar að við fáum fleiri gos í þessu kerfi og þau verði norðar, þ.e. í kringum og norður af Keili.  Líklegast smágos.  Hitt er kanski ekkert síður líklegt að virknin færi sig fljótlega yfir í Krísuvíkurkerfið þar sem talsvert hefur verið um skjálfta og umbrot undanfarin ár.  Þar eru gos líklegust á svokallaðri Trölladyngjurein vestan við Sveifluháls.  Á þeim slóðum urðu nokkuð mikil eldgos á 12. öld (ca. 1155-1188) þar sem m.a. Kapelluhraun rann til sjávar þar sem álverið í Straumsvík stendur og Ögmundarhraun rann til sjávar sunnan megin á skaganum.  Trúlega ekki í sama gosinu þó.  Ekki er hægt að útiloka eldsumbrot nær  Kleifarvatni þar sem forna gíga er að finna td. Grænavatn.

Hvað sem verður er þó líklegast að við fáum í það minnsta nokkurra mánaða hlé áður en skaginn bærir aftur á sér.  Það hefur liðið tæpt ár á milli gosa síðan þau hófust en ómögulegt er að segja til um hvort hléin verði svipuð að lengd.

Eldgosið við Litla – Hrút hefur verið í jafnvægi má segja frá því á degi þrjú.  Nú er gosið átta daga gamalt og hraunrennsli um 10-13 rúmmetrar á sekúndu.  Það er töluvert meira en var að jafnaði í gosinu í Geldingadölum 2021.  Gosið nú er farið að líkjast því gosi mun meira en Meradalagosinu 2022 af því leyti að það er í jafnvægi eftir upphafsfasann og virðist nokkuð greið leið fyrir kvikuna til yfirborðs.  Hinsvegar eru meiri líkindi með efnasamsetningu kvikunnar nú og við gosið 2022.  Jarðfræðingar treysta sér ekki til að fullyrða hve lengi gosið getur varað, tala um vikur , mánuði eða ár.  Miðað við hve stöðugt hraunrennslið er þá má frekar gera ráð fyrir nokkuð löngu gosi því það bendir til þess að nóg framboð sé af kviku.

Enn er eitthvað um jarðskjálfta við kvikuganginn og flestir þeirra í grennd við Keili.  Hættusvæði er þvi skilgreint yfir kvikuganginum enda ekki hægt að útiloka að nýjar gossprungur opnist.

Hraunflæðilíkön benda til þess að hraunið flæði úr Meradölum í næstu viku og eigi þaðan nokkuð greiða leið niður á Suðurstrandarveg.  Þangað gæti það náð uppúr miðjum ágúst ef hraunflæði helst svipað og nú er.  Það er erfitt að verja veginn ef út í það fer.  Varnargarðar eða leiðigarðar gætu tafið hraunið einhverja daga en varla mikið lengur og spurning hvort menn reyni það yfirhöfuð.

• UPPTÖKIN VIÐ LITLA-HRÚT OG HRAUN RENNUR TIL SUÐURS
• GOSIÐ MARGFALT STÆRRA EN SÍÐUSTU TVÖ GOS
• GOSSPRUNGAN NÆRRI KÍLÓMETRA LÖNG
• LÍTIL SEM ENGIN HÆTTA STAFAR AF HRAUNRENNSLI EN GASMENGUN GÆTI ORÐIÐ TALSVERÐ

Eldgosið sem hafði verið beðið eftir undanfarna sólarhringa hófst rétt fyrir kl 17 í dag.  Fyrst um sinn var sprungan stutt, um 200 metrar en lengdist mikið á fyrstu tveim klukkustundunum.  Jarðfræðingur lýsti gosinu í sjónvarpsfréttum sem töluverðu.

Gosið er á þægilegum stað hvað innviði varðar og ættu þeir ekki að vera í neinni hættu frá hraunrennsli.  Þar sem megin hraunstraumurinn rennur til suðurs þá fer það líklegast yfir hraunið frá 2022 á leið sinni lengra suður og þarf ansi langt gos til þess að það nálgist Suðurstrandaveg eða aðra innviði á þeim slóðum.  Ef sprungan lengist til norðurs þá gæti hraun farið að renna í átt að Reykjanesbraut en það er ansi löng leið.

Gönguleiðir að gosinu eru liklega stystar frá slóðunum að síðasta gosi en ganga þarf 2-3 km í viðbót til að komast nærri gosstöðvunum.  Fólki er ráðlagt að leggja ekki af stað fyrr en viðbragðsaðilar hafa gefið grænt ljós á það.  Þar sem gosið er allstórt þá gæti gasmengun orðið töluverð sérstaklega nærri gosinu.  Ekki er ráðlagt að ganga frá Reykjanesbrautinni að gosinu. Slóðanum að Keili verður væntanlega lokað enda þolir hann enga umferð.  Það er því ansi langur gangur yfir úfið hraun ef fólk ætlar þá leiðina.

Þar sem gosið er nýhafið er ómlögulegt að segja til um hvernig það þróast, hvort það líkist fyrsta gosinu sem mallaði í  hálft ár eða öðru gosinu sem var kraftmikið í upphafi en dró fljótt af því.  

 

Mjög þétt smáskjálftavirkni hófst við Fagradalsfjall síðdegis í dag og hefur ef eitthvað er orðið öflugri eftir því sem hefur liðið á kvöldið.  Nær öruggt má telja að þetta sé kvikuinnskot.  Skjálftarnir eru enn sem komið er smáir en mjög þéttir.  Fáir þeirra hafa fundist.  Sambærileg kvikuinnskot voru fyrirboðar eldgosanna árið 2021 og 2022.  Einnig átti sér stað kvikuinnskot í desember 2021, nokkrum mánuðum eftir að fyrra gosinu lauk en það stöðvaðist áður en það náði til yfirborðs.

Enn er óljóst hve mikil kvika er þarna á ferðinni og hversu djúpt innskotið liggur.  Upptök skjálftanna eru á svipuðum slóðum og eldgosin urðu á.  Er því langlíklegast að ef gos hefst þá verður það á svipuðum slóðum og áður.  Það er reyndar mjög heppileg staðsetning. 

Rólegt hefur verið á Reykjanesskaganum síðan eldgosinu lauk í ágúst á síðasta ári en nú virðast þau rólegheit yfirstaðin.  Landris virðist hafa hafist í apríl síðastliðinn og nemur um 2-3 cm á víðáttumiklu svæði á skaganum.  Það bendir til þess að kvika sé að safnast fyrir á allmiklu dýpi og sú kvika er væntanlega að leita ofar núna í formi innskots.  Hvort eldgos verði á næstu dögum eða vikum er of snemmt að segja til um en allavega er ljóst að rólegheitatímabilinu eftir síðasta gos er lokið.

UPPFÆRT 5.JÚLÍ KL. 12:32

Verulega bætti í skjálftahrinuna í nótt og í morgunsárið urðu skjálftar af stærð M 4,8 og M 4,5 sem fundust allvíða á suðvesturlandi.  Skjálftarnir eru grynnri og kvikan því að færast nær yfirborðinu á svæði á milli Keilis og Meradala þar sem gaus í fyrrasumar.  Líkur á gosi hafa aukist mikið og hafa Almannavarnir lýst yfir óvissustigi.