Hratt landris við Svartsengi vegna kvikusöfnunar

Birta á :
Ferðafólk virðir fyrir sér Bláa Lónið í Svartsengi sem er í mikilli hættu ef það verður gos á svæðinu.
Ferðafólk virðir fyrir sér Bláa Lónið í Svartsengi sem er í hættu ef það verður gos á svæðinu.    Mynd: Óskar Haraldsson

 

Síðastliðna viku hefur land risið nokkuð hratt í svokölluðu Svartsengiskerfi sem er eitt eldstöðvakerfanna á Reykjanesskaganum.  Nær öruggt má telja að kvika sé að troða sér upp úr möttli og inn í sprungur og glufur ca 4-5 km. undir yfirborði.

Jarðskorpan á Reykjanesskaganum er mjög þunn og í eldstöðvakerfunum þar eru ekki kvikuhólf eins og algengast er í megineldstöðvum.

.

ERU LÍKUR Á ELDGOSI Í KERFINU Á NÆSTUNNI ?

Þegar kvikusöfnun eða innskot á sér stað er alltaf hætta á að kvikan nái til yfirborðs í formi eldgoss.  Hinsvegar eru ákveðin atriði sem virðist draga úr líkum á að eldgos sé yfirvofandi.

Í fyrsta lagi þá er algengt að kvikusöfnun verði án eldgosa og dæmi frá síðustu áratugum eru mörg.  Dæmi:  Hengillinn rétt fyrir aldamót, Eyjafjallajökull sýndi merki um kvikusöfnun í nærri tvo áratugi fyrir gosið þar,  Öræfajökull – þar virðist kvikusöfnun hafa stöðvast.  Landris átti sér stað við Krísuvík á árunum 2010-2012 sem nær örugglega var vegna kvikusöfnunar.  Það stöðvaðist.  Þá má nefna kvikuinnskot i grennd við Herðubreið sem var viðvarandi á svipuðum tíma og gaus í Holuhrauni, þar er að mestu rólegt núna.

.

Myndin er skjáskot af skjálftavefsjá á vef Veðurstofu Íslands og sýnir upptök skjálfta síðustu 7 daga. Nýjustu skjálftarnir eru rauðir og stærð hringja markar stærð skjálftanna.  Smellið á myndina til að stækka.
Myndin er skjáskot af skjálftavefsjá á vef Veðurstofu Íslands og sýnir upptök skjálfta síðustu 7 daga. Nýjustu skjálftarnir eru rauðir og stærð hringja markar stærð skjálftanna. Smellið á myndina til að stækka.

Í öðru lagi er eldgosavirkni á Reykjanesskaganum lotubundin en goshlé er vissulega orðið langt, síðasta gos á Reykjanesskaga varð árið 1240 eða fyrir 780 árum.   Goshléin eru talin standa að jafnaði í um 6-800 ár og því í sjálfu sér eðlilegt að hléið sé senn á enda.  Hinsvegar amk. í síðustu tveim goshrinum hefur gosvirknin hafist austast á Reykjanesskaganum, þ.e. í Brennisteinsfjallakerfinu (Bláfjöll, Hellisheiði) og unnið sig svo vestur eftir skaganum á næstu 2-3 öldum.  Ef það færi að gjósa í Svartsengiskerfinu þá er þessi “regla” brotin!  Goshlé í Brennisteinsfjallakerfinu er lika orðið mun lengra en annarsstaðar á skaganum, þar með talið Svartsengiskerfinu sem lætur illa núna.   Lítið hefur verið um jarðhræringar í Brennisteinsfjallakerfinu undanfarin ár í samanburði við Krísuvíkur- og Svartsengiskerfin.

.

Þrátt fyrir þetta verður að hafa varann á vegna nálægðar mögulegra eldstöðva við byggð, það er jú vissulega kvika á ferð.  Gossprunga gæti opnast einhverja kílómetra frá Grindavík í mögulegu eldgosi en ólíklega það nærri að ekki gæfist ráðrúm til að forða íbúum frá bænum.

Öðru máli gegnir því miður um mannvirkin í Svartsengi, virkjunina og Bláa Lónið, þau eru beinlínis inni á mögulegu svæði þar sem gossprungur geta opnast.

Þá er miðað við líklegustu staðsetningu á gossprungu samkvæmt jarðfræðingum , norðvestan við fjallið Þorbjörn sem mundi þá veita Grindavík ákveðið skjól fyrir hraunrennsli.  Ekki er þó loku fyrir það skotið að það geti gosið austar í kerfinu, í eða við svokallaða Sundhnúkasprungu en hún teygir sig inn fyrir bæjarmörk Grindavíkur.  Landrisið hefur þó ekki orðið þar en hinsvegar virðist mesta skjálftavirknin vera á því svæði,

Hafa ber í huga að gos í kerfinu eru alltaf hraungos eða svokölluð flæðigos þar sem hraunrennsli getur verið talsvert í byrjun gossins.   Það er því full ástæða til að taka þetta landris og kvikusöfnun mjög alvarlega og fylgjast grannt með stöðu mála.

Uppfært:  Milli kl 4:30 og 5 í morgun 29. janúar urðu tveir snarpir skjálftar, M 3,5 og 3,2.  Upptök þeirra eru nánast við bæjarmörk Grindavíkur að norðanverðu.

Á næstu sólarhringum verður kaflinn um Reykjanesskagann á eldgos.is uppfærður enda mikil þekking bæst við hjá vísindamönnum eftir að hann var ritaður og búið að endurnefna og fjölga  eldstöðvakerfunum í samræmi við nýjar upplýsingar.

Leave a Comment

Netfang þitt verður ekki birt.

Scroll to Top